Działalność adwokacka na Ukrainie jest realizowana na podstawie umowy o świadczenie pomocy prawnej. Dokumentami, które potwierdzają umocowanie adwokata ukraińskiego do świadczenia pomocy prawnej, mogą być:
- umowa o świadczenie pomocy prawnej;
- pełnomocnictwo;
- przydział;
- zlecenie organu (instytucji), upoważnionego przez przepisy prawa do świadczenia bezpłatnej pomocy prawnej.
Adwokat ukraiński zobowiązany jest do działania w ramach pełnomocnictw, udzielonych mu przez klienta, w tym z uwzględnieniem ograniczeń dotyczących wykonywania odrębnych czynności procesowych. Umowa o świadczenie pomocy prawnej może zostać zawarta na korzyść klienta przez osobę trzecią, która działa w jego interesach. Szczegóły zawierania i treści kontraktów (umów) z adwokatami, którzy świadczą bezpłatną pomoc prawną, określone są przez Ustawę Ukrainy „O bezpłatnej pomocy prawnej”. Zgodnie z treścią art. 1 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”, umowę o świadczenie pomocy prawnej stanowi porozumienie, na podstawie którego jedna strona (adwokat, kancelaria adwokacka, stowarzyszenie adwokackie) jest zobowiązana do obrony, przedstawicielstwa lub świadczenia innych rodzajów pomocy prawnej drugiej stronie (klientowi) w trybie i na warunkach, określonych w umowie, a klient zobowiązuje się do opłacenia świadczonej pomocy prawnej i poniesienia kosztów rzeczywistych, niezbędnych do wykonania umowy. W związku z powyższym, przedmiot umowy o świadczenie pomocy prawnej składa się z trzech elementów:
- obrony, jako rodzaju działalności adwokackiej, w zakres której wchodzi zapewnienie ochrony praw, swobód i interesów prawnych podejrzanego, oskarżonego, skazanego, uniewinnionego, osoby, wobec której stosuje się środki przymusu o charakterze medycznym lub wychowawczym lub zostaje podjęta decyzja o ich zastosowaniu w postępowaniu karnym, osoby, wobec której jest rozpatrywana decyzja o wydaniu drugiemu państwu (ekstradycji), a także osoby pociągniętej do odpowiedzialności administracyjnej przy rozpatrywaniu sprawy o wykroczeniu administracyjnym;
- przedstawicielstwa, jako rodzaju działalności adwokackiej, w zakres której wchodzi zapewnienie realizacji praw i obowiązków klienta w postępowaniu cywilnym, gospodarczym, administracyjnym i konstytucyjnym, w innych organach państwowych, przed osobami fizycznymi i prawnymi, praw i obowiązków poszkodowanego przy rozpatrywaniu spraw o wykroczenie administracyjne, a także praw i obowiązków poszkodowanego, powoda cywilnego, pozwanego cywilnego w postępowaniu karnym;
- innych rodzajów pomocy prawnej, tj. rodzajów działalności adwokackiej w zakresie udostępniania informacji prawnych, świadczenia konsultacji i wyjaśniania kwestii prawnych, wsparcia prawnego działalności klienta, sporządzenia wniosków, skarg, dokumentów procesowych i innych dokumentów o charakterze prawnym, mających na celu zapewnienie realizacji praw, swobód i interesów prawnych klienta, niedopuszczenie do ich naruszenia, a także na pomoc w ich przywróceniu w przypadku naruszenia.
Umowa o świadczenie pomocy prawnej jest dwustronna. Stronami takiej umowy jest z jednej strony adwokat, kancelaria adwokacka, stowarzyszenie adwokackie, z drugiej strony – klient, tj. osoba fizyczna lub prawna, państwo, organ władzy państwowej, organ samorządu terytorialnego, w interesie których jest realizowana działalność adwokacka. Z analizy przepisów Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”, na podstawie umowy o świadczenie pomocy prawnej, dostrzegany jest brak regulacji treści samej umowy, ustawa jedynie lakonicznie wskazuje na to, że do takiej umowy stosuje się ogólne wymogi prawa kontraktowego Ukrainy. Najważniejsze, aby treść umowy nie była sprzeczna z Konstytucją Ukrainy i ustawami Ukrainy, z interesami państwa i społeczeństwa, z jego fundamentami moralnymi, przysięgą adwokata Ukrainy i zasadami etyki adwokackiej. Art. 30 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” przewiduje, że w umowie o świadczenie pomocy prawnej wskazywany jest tryb naliczania honorarium (stała wysokość, opłata godzinowa), podstawy do zmiany wysokości honorarium, tryb jego opłaty, warunki odszkodowania i inne. Mimo to, w celu lepszego zabezpieczenia interesów zarówno adwokatów, jak i klientów, w umowie o świadczenie pomocy prawnej zalecane jest opisanie takich warunków jak: strony, przedmiot umowy, prawa i obowiązki stron, okres wykonywania warunków umowy, wysokość honorarium, odpowiedzialność stron. Obowiązywanie umowy o świadczenie pomocy prawnej wygasa po należytym jej wykonaniu. Umowa o świadczenie pomocy prawnej może być rozwiązana przedterminowo za zgodą obu stron lub rozwiązana na żądanie jednej ze stron, na warunkach przewidzianych w umowie. W takim przypadku, klient jest zobowiązany do zapłaty na rzecz adwokata (kancelarii adwokackiej, stowarzyszenia adwokackiego) honorarium (wynagrodzenia) za całą pracę, wykonaną lub przygotowaną do wykonania, a adwokat (kancelaria adwokacka, stowarzyszenie adwokackie) jest zobowiązany (zobowiązana, zobowiązane) do powiadomienia klienta o możliwych skutkach i ryzyku, związanym z przedterminowym wypowiedzeniem, rozwiązaniem umowy. Umowa o świadczenie pomocy prawnej zawierana jest w formie pisemnej, z wyjątkiem przypadków, przewidzianych przepisami prawa. Umowa o świadczenie pomocy prawnej może być zawarta w formie ustnej w następujących przypadkach:
- świadczenie ustnych i pisemnych konsultacji, wyjaśnień, dotyczących kwestii prawnych z późniejszym zapisem w repertorium i doręczeniem klientowi dokumentu, potwierdzającego zapłatę honorarium (wynagrodzenia);
- jeśli klient pilnie potrzebuje pomocy prawnej, a zawarcie pisemnej umowy w konkretnych warunkach jest niemożliwe – z późniejszym zawarciem umowy w formie pisemnej w terminie trzech dni, a jeśli istnieją obiektywne przeszkody – w najbliższym możliwym terminie.
Adwokat, kancelaria adwokacka lub stowarzyszenie adwokackie na Ukrainie nie może zawierać umowy o świadczenie pomocy prawnej w przypadku konfliktu interesów. Dlatego, zgodnie z treścią art. 28 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”, adwokat Ukrainy nie może zawierać umowy o świadczenie pomocy prawnej i jest on zobowiązany do odmowy wykonania umowy, zawartej przez adwokata, kancelarię adwokacką lub stowarzyszenie adwokackie w przypadku, jeśli:
- zlecenie wykonania czynności wykracza poza prawa zawodowe i obowiązki adwokata;
- wynik, cel, do którego dąży klient lub środki do jego osiągnięcia, na które on nalega są niezgodne z prawem, przeczą fundamentom moralnym społeczeństwa, przysiędze adwokata Ukrainy, zasadom etyki adwokackiej;
- adwokat uczestniczył w odpowiednim postępowaniu i jest to podstawą do jego odsunięcia na podstawie prawa procesowego;
- wykonanie umowy o świadczenie pomocy prawnej może doprowadzić do ujawnienia tajemnicy adwokackiej;
- adwokat jest członkiem rodziny lub bliskim krewnym osoby funkcyjnej, która uczestniczyła lub uczestniczy w postępowaniu gospodarczym, cywilnym, administracyjnym, w postępowaniu karnym, rozpatrywaniu sprawy o wykroczenie administracyjne, w związku z którymi proponowane jest adwokatowi zawarcie umowy o świadczenie pomocy prawnej;
- wykonanie umowy może być niezgodne z interesami adwokata, członków jego rodziny lub bliskich krewnych, kancelarii adwokackiej lub stowarzyszenia adwokackiego, którego jest założycielem (członkiem), z obowiązkami zawodowymi adwokata, a także w przypadku innych okoliczności, które mogą doprowadzić do konfliktu interesów;
- adwokat świadczy pomoc prawną innej osobie, której interesy mogą być niezgodne z interesami osoby, która chce zawrzeć umowę o świadczenie pomocy prawnej.
W przypadku odmowy zawarcia umowy o świadczenie pomocy prawnej adwokat jest zobowiązany do zachowania tajemnicy adwokackiej w zakresie informacji, które uzyskał od osoby, która zwracała się z propozycją zawarcia takiej umowy.
