09.03.2017
Podstawę prawną działalności adwokatury stanowi Konstytucja Ukrainy. Treść artykułu 59 mówi o tym, że adwokatura gwarantuje prawo do obrony przed oskarżeniem i pomoc prawną podczas rozstrzygania spraw sądowych oraz w innych organach państwowych na Ukrainie.
Przyjęta 5 lipca 2012 roku Ustawa Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” określa podstawy prawne organizacji i działalności adwokatury oraz prowadzenia działalności adwokackiej na Ukrainie. Ustawa określa adwokaturę Ukrainy jako niepaństwową i niezależną instytucję, która zapewnia obronę, przedstawicielstwo oraz świadczenie innych form profesjonalnej pomocy prawnej, a także samodzielnie rozwiązuje kwestie związane ze swoją działalnością i organizacją.
Celem działalności samorządu adwokackiego jest w istocie zapewnienie należytej realizacji działalności adwokackiej, przestrzeganie gwarancji działalności adwokackiej, ochrony praw zawodowych adwokatów, zapewnienie wysokiego poziomu zawodowego adwokatów i rozwiązywanie problemów, dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokatów na Ukrainie.
Samorząd adwokacki opiera się na zasadach elekcyjności, jawności, obowiązku wypełniania przez adwokatów postanowień organów samorządu adwokackiego, podlegania kontroli, a także zakazu ingerencji organów samorządu adwokackiego w działalność zawodową adwokata.
Zasady samorządu adwokackiego wciela w życie Narodowe Stowarzyszenie Adwokatów Ukrainy, które funkcjonuje jako niepaństwowa, zawodowa organizacja non-profit, zrzeszająca wszystkich adwokatów Ukrainy. Celem działalności Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy jest gwarancja realizacji zadań samorządu adwokackiego. Zostało ono utworzone na podstawie przynależności zawodowej w celu sprzyjania rozwojowi i wzmocnieniu instytucji adwokatury na Ukrainie, podnoszenia poziomu świadczenia pomocy prawnej przez adwokatów, roli i autorytetu adwokatury w społeczeństwie oraz ochrony praw i interesów prawnych swoich członków.
Narodowe Stowarzyszenie Adwokatów Ukrainy:
1) reprezentuje adwokaturę Ukrainy w relacjach z organami władzy państwowej, organami samorządu terytorialnego, ich osobami funkcyjnymi, przedsiębiorstwami, instytucjami, organizacjami, niezależnie od formy własności, stowarzyszeniami społecznymi i organizacjami międzynarodowymi; deleguje swoich przedstawicieli do organów władzy państwowej;
2) chroni prawa zawodowe adwokatów i zapewnia gwarancje działalności adwokackiej;
3) zapewnia wysoki poziom zawodowy adwokatów Ukrainy;
4) zapewnia dostęp i jawność informacji o adwokatach Ukrainy;
5) pełni inne funkcje zgodnie z treścią Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”.
Statut Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy zatwierdzany jest przez zjazd adwokatów Ukrainy i pełni on rolę dokumentu założycielskiego Stowarzyszenia.
Narodowe Stowarzyszenie Adwokatów Ukrainy zrzesza wszystkie organy samorządu adwokackiego i prowadzi działalność poprzez formy organizacyjne samorządu adwokackiego, przewidziane przez Ustawę Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”.
Istnieją następujące formy organizacyjne samorządu adwokackiego na Ukrainie:
- Zjazd adwokatów Ukrainy;
- Rada Adwokatów Ukrainy;
- Najwyższa Komisja Kwalifikacyjno-Dyscyplinarna Adwokatury;
- Najwyższa Komisja Rewizyjna Adwokatury;
- Konferencja Adwokatów Regionu;
- Rada adwokatów regionu;
- Komisja Kwalifikacyjno-Dyscyplinarna Adwokatury;
- Komisja Rewizyjna Adwokatów Regionu.
Zgodnie z treścią art. 54 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” organem najwyższym samorządu adwokackiego Ukrainy jest zjazd adwokatów Ukrainy, powoływany przez Radę Adwokatów Ukrainy co najmniej raz na trzy lata. Zjazd adwokatów Ukrainy powoływany jest także na wniosek adwokatów w liczbie nie mniejszej niż jedna dziesiąta całego grona adwokatów, wpisanych do Jedynego Rejestru Adwokatów Ukrainy lub na wniosek nie mniej niż jednej trzeciej rad adwokatów regionów.
Zjazd adwokatów Ukrainy:
1) wybiera przewodniczącego i zastępców przewodniczącego Rady Adwokatów Ukrainy, przewodniczącego i zastępców przewodniczącego Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury, przewodniczącego i członków Najwyższej Komisji Rewizyjnej Adwokatury i odwołuje ich ze stanowisk przed terminem;
2) zatwierdza statut Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy oraz wprowadza do niego zmiany;
3) zatwierdza normy etyki adwokackiej;
4) zatwierdza rozporządzenia dotyczące Rady Adwokatów Ukrainy, rozporządzenia dotyczące Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury oraz rozporządzenie dotyczące Najwyższej Komisji Rewizyjnej Adwokatury;
5) rozpatruje oraz zatwierdza raporty Rady Adwokatów Ukrainy, Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury, wnioski Najwyższej Komisji Rewizyjnej Adwokatury;
6) wyznacza trzech członków Najwyższej Rady Sprawiedliwości;
7) zatwierdza kosztorys Rady Adwokatów Ukrainy, kosztorys Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury, zatwierdza raport dotyczący ich realizacji;
8) działa w ramach innych upoważnień, zgodnie z Ustawą Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”.
Zgodnie z treścią art. 55 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” w okresie między zjazdami adwokatów Ukrainy, funkcje samorządu adwokackiego na Ukraine pełni Rada Adwokatów Ukrainy, której upoważnienia oraz system pracy określa Ustawa i postanowienie dotyczące Rady Adwokatów Ukrainy, zatwierdzane przez zjazd adwokatów Ukrainy. Rada Adwokatów Ukrainy znajduje się pod kontrolą zjazdu adwokatów Ukrainy oraz ponosi przed nim odpowiedzialność.
Rada Adwokatów Ukrainy:
1) ustala porządek dzienny, odpowiada za zwoływanie oraz organizację zjazdu adwokatów Ukrainy;
2) określa liczbę przedstawicieli, tryb nominacji oraz powoływania delegatów na konferencję adwokatów regionów, zjazd adwokatów Ukrainy;
3) odpowiada za wypełnianie postanowień zjazdu adwokatów Ukrainy;
4) sprawuje pieczę o charakterze organizacyjnym, metodycznym oraz informacyjnym nad prowadzeniem Jedynego Rejestru Adwokatów Ukrainy, pełni kontrolę nad działalnością rad adwokatów regionów, dotyczącą wprowadzania informacji do Jedynego Rejestru Adwokatów Ukrainy oraz udostępniania wyciągów z niego;
5) zatwierdza regulamin konferencji adwokatów regionu, rozporządzenie dotyczące rady adwokatów regionu, rozporządzenie dotyczące komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury, rozporządzenie dotyczące komisji rewizyjnej adwokatów regionu, rozporządzenie dotyczące komisji do spraw oceny jakości, kompletności oraz terminowości świadczenia bezpłatnej pomocy prawnej przez adwokatów;
6) reguluje rozmiar i tryb płatności corocznych składek adwokatów, przeznaczonych na zapewnienie działalności samorządu adwokackiego, odpowiada za ich podział oraz wykorzystanie (jeżeli zjazd adwokatów Ukrainy przyjął postanowienie dotyczące wniesienia corocznych składek adwokatów, przeznaczonych na zapewnienie działalności samorządu adwokackiego oraz określono kierunki ich przeznaczenia);
7) określa wysokość potrąceń komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnych adwokatury, przeznaczanych na gwarancję działalności Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury;
8) wspiera działalność rad adwokatów regionów oraz koordynuje ich działalność;
9) wspiera zapewnienie gwarancji działalności adwokackiej, ochrony praw zawodowych i społecznych adwokatów;
10) podejmuje decyzję o zarządzaniu środkami i mieniem Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy zgodnie z ich przeznaczeniem, określonymi przez statut Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy i postanowienia zjazdu adwokatów Ukrainy;
11) rozpatruje odwołania od decyzji, skargi na czynności oraz zaniechania rad adwokatów regionów i ich przewodniczących, odwołuje decyzje rad adwokatów regionów;
12) określa organ prasowy Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy;
13) zapewnia prowadzenie oficjalnej strony internetowej Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy;
14) pełni inne funkcje zgodnie z Ustawą Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” oraz postanowieniami zjazdu adwokatów Ukrainy.
Zgodnie z treścią art. 52 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” Najwyższa Komisja Kwalifikacyjno-Dyscyplinarna Adwokatury jest organem kolegialnym, którego zadaniem jest rozpatrywanie odwołań od decyzji, skargi na czynności lub zaniechania komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnych adwokatury. Najwyższa Komisja Kwalifikacyjno-Dyscyplinarna Adwokatury znajduje się pod kontrolą zjazdu adwokatów Ukrainy i Rady Adwokatów Ukrainy oraz ponosi przed nimi odpowiedzialność.
Najwyższa Komisja Kwalifikacyjno-Dyscyplinarna Adwokatury:
1) rozpatruje skargi na decyzje, czynności oraz zaniechania komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnych adwokatury;
2) ujednolica praktykę dyscyplinarną komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnych adwokatury;
3) pełni inne funkcje zgodnie z Ustawą Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”.
W artykule 53 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” przewidziano, iż w celu sprawowania kontroli nad działalnością finansowo-gospodarczą Narodowego Stowarzyszenia Adwokatów Ukrainy, jego organów, rad adwokatów regionów, Rady Adwokatów Ukrainy, komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnych adwokatury, Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury, działalnością komisji rewizyjnych adwokatów regionów, ustanawia się i działa Najwyższa Komisja Rewizyjna Adwokatury.
Najwyższa Komisja Rewizyjna Adwokatury znajduje się pod kontrolą zjazdu adwokatów Ukrainy i ponosi przed nim odpowiedzialność.
Najwyższa Komisja Rewizyjna Adwokatury sporządza wnioski na podstawie przeprowadzonych kontroli, które przedkłada do rozpatrzenia i zatwierdzenia zjazdowi adwokatów Ukrainy. Najwyższa Komisja Rewizyjna Adwokatury może przedstawić wyniki audytu Radzie Adwokatów Ukrainy oraz Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury.
Przewodniczący oraz członkowie Najwyższej Komisji Rewizyjnej Adwokatury wybierani są przez zjazd adwokatów Ukrainy. Ich liczbę określa zjazd adwokatów Ukrainy.
Zgodnie z treścią art. 47 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” najwyższy organ samorządu adwokackiego w Republice Autonomicznej Krymu, obwodach oraz w miastach Kijowie i Sewastopolu stanowi konferencja adwokatów regionu.
Liczbę przedstawicieli, tryb nominacji oraz powoływania delegatów konferencji adwokatów regionu zatwierdza Rada Adwokatów Ukrainy.
Konferencję adwokatów regionu powołuje rada adwokatów regionu nie rzadziej niż raz w roku. Konferencja może być również powołana na wniosek co najmniej jednej dziesiątej ogólnej liczby adwokatów regionu, których siedziba znajduje się w odpowiednim regionie lub na wniosek Rady Adwokatów Ukrainy.
Do uprawnień konferencji adwokatów regionu należą:
1) wyłonienie przewodniczącego i członków rady adwokatów regionu a także odwoływanie ich ze stanowisk przed terminem;
2) wyłonienie delegatów na zjazd adwokatów Ukrainy;
3) wyłonienie przedstawiciela adwokatów regionu do Rady Adwokatów Ukrainy i Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury, odwoływanie ich ze stanowisk przed terminem;
4) określenie liczby członków izb kwalifikacyjnej i dyscyplinarnej komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury, wyłonienie przewodniczącego i członków komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury, odwoływanie ich ze stanowisk przed terminem;
5) wyłonienie przewodniczącego i członków komisji rewizyjnej adwokatów regionu, odwoływanie ich ze stanowisk przed terminem;
6) zatwierdzenie struktury etatów oraz kosztorysu rady adwokatów regionu, komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury;
7) rozpatrywanie i zatwierdzanie raportu rady adwokatów regionu, komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury, wniosków komisji rewizyjnej adwokatów regionu, przedstawicieli adwokatów regionu w składzie Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury i Rady Adwokatów Ukrainy;
8) podejmowanie innych decyzji zgodnie z Ustawą Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”.
Artykuł 48 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” mówi o tym, że w okresie pomiędzy konferencjami adwokatów regionu funkcje samorządu adwokackiego w regionie pełni rada adwokatów regionu.
Rada adwokatów regionu znajduje się pod kontrolą konferencji adwokatów regionu oraz ponosi przed nią odpowiedzialność.
Rada adwokatów regionu:
1) reprezentuje adwokatów regionu;
2) ustala porządek dzienny, powołuje oraz gwarantuje przeprowadzanie konferencji adwokatów regionu;
3) zapewnia wypełnienie postanowień konferencji adwokatów regionu, pełni kontrolę nad ich realizacją;
4) sprawuje pieczę o charakterze informacyjnym i metodycznym nad adwokatami regionu, wspiera podwyższanie ich kwalifikacji;
5) odbiera przysięgę od adwokata Ukrainy;
6) wyznacza przedstawicieli adwokatury wchodzących w skład komisji konkursowej w zakresie selekcji adwokatów do świadczenia bezpłatnej wtórnej pomocy prawnej;
7) wspiera zapewnienie gwarancji działalności adwokackiej, ochrony praw zawodowych i społecznych adwokatów;
8) zarządza środkami oraz mieniem na podstawie zatwierdzonego kosztorysu;
9) gwarantuje wprowadzenie informacji do Jedynego Rejestru Adwokatów Ukrainy w określonym trybie;
10) tworzy komisję do spraw oceny jakości, kompletności oraz terminowości świadczenia bezpłatnej pomocy prawnej przez adwokatów;
11) pełni inne funkcje zgodnie z Ustawą Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”, postanowieniami konferencji adwokatów regiony, Rady Adwokatów Ukrainy, zjazdu adwokatów Ukrainy.
Zgodnie z treścią art. 50 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” komisja kwalifikacyjno-dyscyplinarna adwokatury tworzona jest w celu określenia poziomu przygotowania zawodowego osób, które zamierzają starać się o nabycie prawa do prowadzenia działalności adwokackiej i rozwiązywania problemów dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokatów. Komisja Kwalifikacyjno-Dyscyplinarna Adwokatury znajduje się pod kontrolą konferencji adwokatów regionu oraz ponosi przed nią odpowiedzialność.
Komisja Kwalifikacyjno-Dyscyplinarna Adwokatury działa w ramach izb kwalifikacyjnej i dyscyplinarnej. Izbę kwalifikacyjną tworzy nie więcej niż dziewięciu członków, dyscyplinarną – nie więcej niż jedenastu członków izby.
Do uprawnień komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury należą:
- organizacja i przeprowadzanie egzaminów kwalifikacyjnych;
- podjęcie decyzji o wydaniu świadectwa zdania egzaminu kwalifikacyjnego;
- podjęcie decyzji o zawieszeniu lub wstrzymaniu prawa do działalności adwokackiej;
- przeprowadzanie postępowania dyscyplinarnego w stosunku do adwokatów;
- rozwiązywanie innych kwestii w zakresie uprawnień komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury na podstawie Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”, postanowień konferencji adwokatów regionu, Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury, Rady Adwokatów Ukrainy, zjazdu adwokatów Ukrainy.
Postanowienie Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury zostaje przyjęte w drodze głosowania większością głosów z ogólnej liczby członków jej izb. Postanowienie izby zostaje przyjęte w drodze głosowania większością głosów z ogólnej liczby jej członków z wyjątkiem przypadków przewidzianych w treści Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”.
Na postanowienie Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury przysługuje odwołanie w terminie trzydziestu dni od dnia jego przyjęcia w Najwyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury lub w sądzie.
Na podstawie treści artykułu 51 Ustawy Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej”, w celu pełnienia kontroli nad działalnością finansowo-gospodarczą rady adwokatów regionu i komisji kwalifikacyjno-dyscyplinarnej adwokatury, zostaje utworzona i działa komisja rewizyjna adwokatów regionu.
Komisja rewizyjna adwokatów region znajduje się pod kontrolą i ponosi odpowiedzialność przed konferencją adwokatów regionu.
Na podstawie kontroli, komisja rewizyjna adwokatów regionu sporządza wnioski, które składa do rozpatrzenia i zatwierdzenia konferencji adwokatów regionu. Komisja rewizyjna adwokatów regionu może przedstawić wyniki kontroli Radzie Adwokatów Ukrainy i zjazdowi adwokatów Ukrainy.
