Zawieszenie lub pozbawienie prawa do wykonywania zawodu adwokata na Ukrainie

Artykuł 59 Konstytucji Ukrainy określa najważniejszą funkcję społeczną adwokatury – zapewnia ona prawo do obrony i świadczenie pomocy prawnej podczas procesu sądowego w sądach i innych organach państwowych.

Adwokaturę Ukrainy tworzą wszyscy adwokaci Ukrainy, posiadający prawo do prowadzenia działalności adwokackiej. Ustawa Ukrainy „O adwokaturze i działalności adwokackiej” mówi o tym, że adwokat prowadzi „działalność adwokacką” od momentu wprowadzenia jego nazwiska do Jedynego Rejestru Adwokatów Ukrainy, do momentu zawieszenia lub pozbawienia go „prawa do wykonywania zawodu adwokata”.

Zgodnie z przepisami prawa Ukrainy, do udziału w pracy organów samorządu adwokackiego i pełnienia funkcji obrońcy w procesie karnym, mają prawo wyłącznie adwokaci, zarejestrowani w Jedynym Rejestrze Adwokatów Ukrainy. Do rejestru wprowadzana jest również informacja o zawieszeniu lub pozbawieniu danej osoby prawa do wykonywania zawodu adwokata.

Różnica pomiędzy „zawieszeniem” a „pozbawieniem” prawa do wykonywania zawodu adwokata polega na skutkach prawnych obydwu procedur. W wyniku „zawieszenia”, adwokat zachowuje możliwość „przywrócenia” swojego prawa do wykonywania zawodu adwokata, natomiast w przypadku „pozbawienia” – nie ma takiej możliwości. Osoba, wobec której podjęto decyzję o pozbawieniu prawa do wykonywania zawodu, może wprawdzie, po upłynięciu ustalonego przez przepisy prawa okresu, zwrócić się do Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury z wnioskiem o dopuszczeniu jej do egzaminu kwalifikacyjnego.

Prawo do wykonywania zawodu adwokata zostaje zatem zawieszone w następujących przypadkach:

1. złożenie przez adwokata wniosku o zawieszenie w prawach do wykonywania zawodu adwokata;
2. uprawomocnienie się skazującego wyroku sądu wobec adwokata za popełnienie przestępstwa, oprócz przypadku uprawomocnienia się skazującego wyroku sądu w stosunku do adwokata za popełnienie ciężkiego przestępstwa, szczególnie ciężkiego przestępstwa oraz przestępstwa średniej ciężkości, zgodnie z którym wyznaczono karę w postaci pozbawienia wolności;
3. zastosowanie wobec adwokata środka dyscyplinarnego w postaci zawieszenia prawa do wykonywania zawodu adwokata;
4. orzeczenie sądu o ubezwłasnowolnieniu adwokata lub jego częściowym ubezwłasnowolnieniu.

Środek dyscyplinarny w postaci zawieszenia prawa do wykonywania zawodu wobec adwokata, może być stosowany wyłącznie w przypadkach:

1. ponownego popełnienia wykroczenia dyscyplinarnego w ciągu jednego roku;
2. naruszenie przez adwokata wymogów dotyczących niezależności;
3. systematycznego lub jednokrotnego poważnego naruszenia zasad etyki adwokackiej.

Prawo do wykonywania zawodu adwokata zostaje przywrócone w przypadku:

1. otrzymania przez Radę Adwokatów Regionu wniosku złożonego przez adwokata o przywrócenie prawa do wykonywania zawodu adwokata;
2. otrzymania przez Radę Adwokatów Regionu potwierdzenia wygaśnięcia lub uchylenia kary, zgodnie z ustanowionym przez prawo trybem;
3. upłynięcia okresu, w którym zgodnie z postanowieniem Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury prawo do wykonywania zawodu adwokata było zawieszone;
4. otrzymania przez Radę Adwokatów Regionu orzeczenia sądu o uchyleniu ubezwłasnowolnienia.

W przypadku zawieszenia prawa do wykonywania zawodu adwokata na podstawie zastosowania wobec adwokata środka dyscyplinarnego w postaci zawieszenia prawa do wykonywania zawodu adwokata, prawo to zostaje przywrócone również w dniu uprawomocnienia się odpowiedniego orzeczenia sądu lub w dniu przyjęcia odpowiedniego postanowienia przez Wyższą Komisję Kwalifikacyjno-Dyscyplinarną Adwokatury.

W okresie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu adwokata, adwokat nie ma prawa zajmować się działalnością adwokacką. Taki adwokat nie może również brać udziału w pracy organów samorządu adwokackiego oprócz przypadków, w których prawo to zostało wstrzymane w związku z mianowaniem go na stanowisko do organu władzy państwowej przez Zjazd Adwokatów Ukrainy.

Prawo do wykonywania zawodu adwokata zostaje odebrane w drodze anulowania ważności świadectwa o prawie do wykonywania zawodu adwokata. Dzieje się tak w następujących przypadkach:

1. przedstawienie przez adwokata wniosku o pozbawienie prawa do wykonywania zawodu adwokata;
2. przyznanie adwokatowi statusu osoby zaginionej lub uznanie go za zmarłego;
3. zgon adwokata;
4. zastosowanie wobec adwokata środka dyscyplinarnego w postaci pozbawienia go prawa do wykonywania zawodu adwokata;
5. wykrycie faktu posłużenia się fałszywymi danymi w celu uzyskania świadectwa o prawie do wykonywania zawodu adwokata i złożenia przysięgi adwokata Ukrainy;
6. uprawomocnienie się wyroku skazującego sądu w stosunku do adwokata za popełnienie ciężkiego przestępstwa, szczególnie ciężkiego przestępstwa, a także przestępstwa średniej ciężkości, zgodnie z którym wymierzono karę w postaci pozbawienia wolności;

Zastosowanie wobec adwokata środka dyscyplinarnego w postaci pozbawienia go prawa do wykonywania zawodu adwokata następuje wyłącznie w przypadku:

1. złamania przysięgi adwokata Ukrainy;
2. ujawnienia przez adwokata informacji stanowiących tajemnicę adwokacką, posługiwanie się nimi w interesie własnym lub osób trzecich;
3. podjęcia przez adwokata działań niezgodnych z prawem, podczas wykonywania czynności związanych z działalnością adwokacką, które znacząco przyczyniły się do powstania szkody klienta, jeżeli fakt ten został zatwierdzony prawomocnym orzeczeniem sądu;
4. systematycznego lub jednokrotnego poważnego naruszenia zasad etyki adwokackiej, podważającego autorytet adwokatury Ukrainy.

Pozbawienie prawa do wykonywania zawodu adwokata wiąże się z odebraniem mu prawa do prowadzenia takiej działalności oraz prawa do udziału w pracy organów samorządu adwokackiego.

Prawo do wykonywania zawodu adwokata, odebrane na podstawie zastosowania wobec adwokata środka dyscyplinarnego w postaci pozbawienia go prawa do wykonywania zawodu adwokata lub na podstawie wykrycia faktu posłużenia się fałszywymi danymi w celu uzyskania świadectwa o prawie do wykonywania zawodu adwokata i złożenia przysięgi adwokata Ukrainy, zostaje przywrócone w dniu uprawomocnienia się odpowiedniego orzeczenia sądu lub w dniu przyjęcia odpowiedniego postanowienia przez Wyższą Komisję Kwalifikacyjno-Dyscyplinarną Adwokatury.

Na postanowienie Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury o zawieszeniu lub pozbawieniu prawa do wykonywania zawodu adwokata przysługuje skarga w terminie trzydziestu dni od dnia jego przyjęcia do Wyższej Komisji Kwalifikacyjno-Dyscyplinarnej Adwokatury lub do sądu. Złożenie skargi na orzeczenie nie powoduje wstrzymania wykonania decyzji.